New Public Management

New Public Management (NPM) is een wetenschappelijke stroming dat gaat over het denken achter een bedrijfsmatige overheid.  In deze wetenschappelijke stroming wordt aangenomen dat het meer bedrijfsmatig werken van de overheid de prestaties laten verbeteren. NPM is gebaseerd op een aantal uitgangspunten, zoals meer vrijheid van handelen voor managers, stimuleren van integraal management, sturen op output en minder op input, gebruik van productbegrotingen, stimuleren van initiatieven van ambtenaren en het bereiken van meer doelmatigheid.

Beginselen van New Public Management (Hood, 1991)

• Stuur in plaats van roei. De taak van de overheid is om aan te geven welke taken of diensten gewenst zijn, maar hoeft de productie van deze diensten niet zelf uit te voeren. NPM stelt dat de uitvoering of productie van deze diensten moet plaatsvinden in het private domein.
• Maak burgers meer betrokken bij het de dienstverlening in de publieke sector. Denk hierbij aan participatie tijdens beleidsvorming.
• Stimuleer de concurrentie binnen de dienstverlening. Door de concurrentie wordt de dienstverlening verbeterd en nemen de kosten af.
• De overheid moet duidelijk voor ogen hebben wat ze willen bereiken en op welke manier. Hierbij wordt het afgeraden om direct te grijpen naar regelgeving. Het formuleren van een missie en visie moeten bijdragen om het doel voor ogen uit te dragen.
• Een resultaatgerichte overheid is nodig. Probeer hierbij te sturen op de beoogde effecten en niet op de benodigde middelen.
• De overheid moet in haar dienstverlening klantgericht zijn. De wens van de burgers/klant moet centraal staan.
• Stimuleer publiek ondernemerschap. Zo worden ook opbrengsten/besparingen gevormd in plaats van enkel kosten.
• Anticipeer als overheid. Probeer problemen te voorkomen in plaats van correctief handelen na het vaststellen van problemen.
• Decentraliseer. Probeer de hiërarchie binnen de publieke sector los te laten en stimuleer participatie en teamwork.
• Neem een marktgeoriënteerde houding aan. De markt kan voor de overheid een stimulans zijn voor veranderingen.

Het NPM-denken kende zijn intrede in de jaren 90 in Nederland. Het denken is ontstaan vanuit de kritiek op de overheid en de verkenningen om de Public Administration te vernieuwen. De prestaties van de overheid zouden onder de maat zijn, volgens de publieke opinie aan het einde van de 20ste eeuw. De publieke opinie leidde er toe om na te denken over verbeteringen om onder andere het imago te verbeteren. De oplossingen werden gevonden in meer prestatiegerichtheid, innovatie, creativiteit, meer marktgerichtheid en vraagsturing. Deze waarden lijken op waarden uit de private sector namelijk, bedrijfsmatigheid, ondernemerschap en marktwerking met bijbehorende concurrentie. In Nederland kreeg NPM zijn intrede tijdens de kabinetten Kok (1994-2002). Dit beleid leidde tot contractmanagement en managementrapportages en had een grote invloed op de planning & control in de publieke sector.

Wat is het resultaat?

Het gaat veel wetenschappers te ver om te stellen dat NPM een dynamische, betere, goedkopere en snellere overheid heeft opgeleverd. Toch heeft NPM een aantal vernieuwingen in de publieke sector gebracht die zeer de moeite waard zijn om bij stil te staan. Door NPM zijn bestuurskundigen, politicologen en economen andere vraagstukken gaan bestuderen. Zo zijn private waarden als concurrentie en marktwerking in de publieke sector onderwerpen geworden waar naar gekeken werd.

Welke stromingen zijn er?

Stillman (1995) beschreef die belangrijke stromingen in de bestuurskunde in die tijd, namelijk;

• Reinventing-stroming
• Refounding-stroming
• Communitarianism

1. De reinventing-stroming gaat voornamelijk over het transformeren naar een bedrijfsmatige overheid. Deze stroming wordt voornamelijk geassocieerd met New Public Management. In Europa heeft deze hele stroming het gezicht van het NPM bepaald.

2. In deze stroming wordt gesteld dat het van belang is om het bijzondere van de overheid naar voren te halen. Deze stroming stelt dat de uitgangspunten van het publieke bestuur zeer scherp geformuleerd moeten worden en er moet duidelijk gemaakt worden welke eisen worden gesteld aan de overheid. Deze stroming is in Europa zeer klein geweest omdat het niet nodig was om een geheel nieuw openbaar bestuur in te richten. In Nederland heeft deze stroming in beperkte mate een rol gespeeld rondom de Ceteco-affaire. Hierbij werd het imago van de overheid ernstig beschadigd en moest het publieke bestuur opnieuw haar fundament beweegredenen formuleren en verdedigen.

3. Het communitarisme benadrukt de lokale en maatschappelijke basis van het besturingsproces. De communitaristen geven directe kritiek op bijvoorbeeld de Reagen-administratie, zij vragen zich af of de ontwikkelingen de in de maatschappij positief genoemd kunnen worden. Een van de bekendste communitaristen is Robert D. Putnam. In zijn werk benadrukt hij het belang van het sociaal kapitaal in een maatschappij en het effect als het afbrokkelt.


Wat zijn de zichtbare kenmerken van New Public Management?

In de praktijk zijn talloze voorbeelden te vinden van het streven naar een meer bedrijfsmatige overheid. De stimulatie van meer ondernemerschap in de publieke sector kent talloze vormen, maar vaak is er een verbinding te zien tussen het publieke ondernemerschap, resultaatgerichtheid en het overlaten aan de markt van diensten die daar beter geproduceerd kunnen worden. Andere voorbeelden vormen het contractmanagement. Dit type management kende outputsturing, oftewel afspraken over de prestaties die decentrale overheden moesten leveren. Daarnaast moest er een zo sterk mogelijk integraal management gevoerd worden en vind er terugkoppeling plaats via managementrapportages. In een contractmanagementsysteem moet een overheid zeer scherp hebben wat zij verwacht en moet dit gekwantificeerd worden in meetbare doelen. Hiermee grijpt contractmanagement terug op de doctrine van Hood (1991).

Een tweede voorbeeld is de omgang van de omgang met universiteiten in Nederland. De sturing op universiteiten was sterk gecentraliseerd en kende veel algemeen geldende regels. Ter vervanging werd het 'sturen op afstand' bedacht, oftewel ondernemende universiteitsbesturen die konden anticiperen door gebruik te maken van de klantgerichtheid. Dit leidde tot prestatieafspraken vanuit het ministerie, een vereist strategisch plan dat de basis vormde voor een dialoog met het ministerie.


Problemen met New Public Management

In het nastreven van de wetenschappelijke stroming is er soms een te strakke benadering van de tien doelstellingen gehanteerd. Hierdoor schoot het uiteindelijke effect van de NPM-gedachte compleet door. Een voorbeeld hiervan is de Ceteco-affaire.


Begrippen New Public Management

Ondernemende overheid, bedrijfsmatig werken, outputsturing, contractmanagement, integraal management, decentrale verantwoordelijkheid, prestatiecontracten, publiek ondernemerschap, prestatiemeting, performance indicators, kengetallen, managementrapportages, doelmatigheid, afrekenmechanismen, klantgerichtheid, overheidsmarketing, productbegroting, scheiding van beleid en uitvoering, op afstand plaatsen, verzelfstandiging in de vorm van zbo’s en agentschappen, interface management, ministeriële verantwoordelijkheid, hybriditeit, concurrentie in het openbaar bestuur, marktwerking, pervers gedrag rondom prestatiemeting, de verzelfstandigingsparadox, de ‘performanceparadox’.