Verantwoordingspraktijk
Talloze anderen gingen je voor. De onderstaande organisaties passen elementen van Rijker Verantwoorden toe.
Goed voorbeeld doet goed volgen.
Voorbeelden uit de praktijk
Actieonderzoek Rijker Verantwoorden bij de aanpak ondermijning op Rotterdam Zuid
In een tweejarig actieonderzoek met de politieacademie en met partners in Rotterdam onderzoeken we hoe een rijke verantwoordingspraktijk kan helpen om:
- mensen te mobiliseren;
- te leren;
- resultaten te boeken;
- het werk te legitimeren.
DJI In Verbinding
DJI in Verbinding is de nieuwe strategische koers van DJI. Aanleiding voor deze aangescherpte koers zijn veranderingen in de omgeving die consequenties hebben voor de eigen werkwijze en op de samenwerking met ketenpartners. Denk bijvoorbeeld aan de veranderingen in het sociale domein en de nieuwe rol van gemeenten bij uitstroom van gedetineerden.
De strategische koers wordt gaande gehouden met tal van pilots. Voor de verantwoording gebruikt een deel van deze pilots Rijker Verantwoorden. Sommigen zijn vooral blij omdat we hen helpen het plan scherper te maken. Zo ontstaat er een meer gefocuste aanpak met een rijke set aan heldere doelen. Anderen zijn vooral blij omdat we hen helpen om op een rijke manier inzichtelijk te maken wat er allemaal gebeurt. Zo ontstaat een rijk beeld van cijfers, ontmoetingen, verhalen en filmpjes waarmee projectleiders tijdens inspiratielunches kunnen laten zien hoe DJI in beweging is.
Rijker Verantwoorden Grenzen Stellen, Perspectief Bieden
Bij het programma Grenzen Stellen Perspectief Bieden bij gemeente Utrecht heeft men gekozen voor rijker verantwoorden. Dit programma is erop gericht om mensen uit de fuik van de ondermijnende criminaliteit te houden. Het gaat om preventie, vroeg-signalering, het voorkomen van jonge aanwas en de aanpak van doorgroeiers. Het programma wordt mede gefinancierd vanuit het landelijk programma Preventie met Gezag. Ook daar is interesse in het rijker verantwoorden.
Iedereen is zich ervan bewust dat deze ingewikkelde opgave niet in een paar cijfers te vatten is. Daarom zoekt men naar rijkere verantwoording. Dat leidt niet alleen tot een rijkere raadsrapportage maar ook tot rijkere vormen van verantwoording in de richting van burgers en partners in de individuele projecten uit dit programma. Dit alles wordt ondersteund met een theorie van verandering per programmaonderdeel en met een leergang rijker verantwoorden waarbij vele tientallen projectleiders en medewerkers zijn getraind in de methodiek.
Het Glazen Huis: 'Leren door verantwoorden'
Het Glazen huis is een prijs voor het meest transparante jaarverslag onder woningcorperaties. De prijs wordt uitgereikt aan de organisatie die er het beste in slaagt om in het jaarverslag zo transparant mogelijke manier te verantwoorden over haar functioneren.
Rijker Verantwoorden en het Glazen Huis:
- De slotrapportage is gedaan op basis van rijke informatie; interviews met medewerkers en groepen medewerkers.
- Rapportage heeft een eigen authentieke uitstraling, het doet recht aan de manier van werken.
- Rapportages maken gebruik van infographics op wijkniveau.
- Interviews met het management én reacties daarop van stakeholders.
- Instellen van de dag van de verantwoording, waarop het jaarverslag wordt doorgesproken en waar een dialoog gevoerd wordt over het gevoerde en het te voeren beleid.
- Scorelijst met best practices.
- PDCA-cyclus vormt het hart van de beleidsverantwoording.
- Zichtbare verbintenis tussen doelen, acties, uitkomsten en effecten.
Meer weten over dit project? Lees het E-Book Rijker Verantwoorden!
AEDES
Infographics bij Gemeente Rotterdam
De gemeente Rotterdam is actief bezig met het op een gepaste wijze informeren naar en verantwoorden bij haar stakeholders. Zij proberen op een korte en bondige manier te communiceren door gebruik te maken van infographics. De kunst is om niet te verantwoorden achter de komma, maar om de essentie te raken door de belangrijkste hoofdpunten in beeld te brengen. 'Less is more!'
Dat neemt niet weg dat je de onderliggende data op orde moet hebben. Details moeten kloppen en opvraagbaar zijn. Maar als blijkt dat gebruikers daarop mogen vertrouwen dan zullen ze daar steeds minder om vragen.
Rijker Verantwoorden en de Gemeente Rotterdam:
- Maak gebruik van eenvoudig vormgegeven infographics om doeltreffende verantwoording te vormen.
- Beeldrijke rapportages waarin cijfers, korte rapportages en verhalen van goede praktijken compact worden samengevat op enkele A4's.
De Handicap Experience: 'De beleving en bedoeling centraal stellen'
Handicap Experience is een dynamische leeromgeving die de gebruiker in staat stelt zich te verplaatsen in de belevingswereld van mensen met een handicap en om zo een beter begrip te krijgen van hun belevingswereld. Het is onderdeel van het door de VGN (Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland) ontwikkelde Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg, maar er wordt gekozen voor een andere manier van meten. Niet gericht op indicatoren, maar gericht op de ervaringen over geleverde zorg en ondersteuning, daarover verantwoording afleggen en werken aan verbeteringen. Dat gebeurt samen met de betrokken partijen vanuit een perspectief op kwaliteit en verantwoording dat tegemoet komt aan de eigenheid van de sector en aan de informatiebehoeften van alle betrokkenen.
Rijker Verantwoorden en de Handicap Experience
- Het uitgangspunt van handelen vormt de ‘bedoeling’ van de organisatie.
- Er worden dialoogsessies met alle stakeholders gehouden, hierdoor is er veel ruimte voor confrontatie van botsende logica’s.
- De Handicap Experience is letterlijk een beleving in de vorm van een film.
- Narratieve insteek; verhalen van cliënten en verwanten vormen de rode draad in alle fasen van de opzet van de Handicap Experience.
- Dialogisch ‘valideren’ doordat uit de dialoogsessies de rode draden het ‘script’ van de film vormen.
- Zingeving (betekenisgeving en het daadwerkelijk uitvoeren daarvan) staat centraal.
Meer weten over dit project? Lees het E-Book Rijker Verantwoorden!
Regie op locatie
Vanuit een ideaalbeeld over hoe zorg rondom cliënten en verwanten georganiseerd zou moeten zijn, is Regie Op Locatie door de gehandicaptenzorg-organisatie VanBoeijen ontwikkeld. In een fundamentele omslag in het denken en doen wordt door medezeggenschap van cliënten, verwanten en medewerkers samengewerkt aan het realiseren van ‘Goed Leven, Mooi Werk en Financieel Gezond’.
Rijker Verantwoorden en Regie op Locatie
- Uitgangspunt is ‘zingeving voor de cliënt’ in volwaardig partnerschap met de medewerker; Regie bij de klant, professional centraal.
- De leiding organiseert ruimte en kaders, de medewerkers nemen met cliënten de verantwoordelijkheid op eigen wijze invulling te geven, gericht op goed leven en mooi werk.
- Verantwoording vindt nooit alleen op papier plaats; altijd op basis van een gesprek over zingeving. Prestatie-indicatoren worden altijd beoordeeld in combinatie met een ‘Keek-op-de-week’. ‘Van boek, naar A3, naar A4, naar gesprek’.
Meer weten over dit project? Lees het E-Book Rijker Verantwoorden!
Menselijke Maat
In de WMO en de Jeugdwet draait het om het vergroten van de autonomie, eigen kracht en participatie van mensen. Maar de vraag is ‘hoe doe je dat als organisatie?’. Op basis van deze positieve psychologie ontwikkelde de Geluksacademie de gemeente Almelo en de Universiteit Twente het geluksgerichte werken. ‘Menselijke Maat’ is een instrument waarbij de organisatie zich op de drie inhoudelijke doelen van de WMO en Jeugdwet inhoudelijk laat doorlichten. De Menselijke Maat is een onafhankelijke audit, die bestaat uit een mix van onderzoeksinstrumenten: observaties, interviews en wetenschappelijk gevalideerde vragenlijsten. Centraal staat de vraag in welke mate de dienstverlening van invloed is op het leven van de cliënten, in termen van autonomie, eigen kracht en verbondenheid. Het idee achter dit instrument is dat als mensen (cliënten) lekker in hun vel zitten, de zorgconsumptie afneemt, zij meer participeren en zij zelf krachtiger en autonomer zullen zijn.
Rijker Verantwoorden en de Menselijke Maat
- Verantwoording gaat niet over de vraag of zorgorganisaties aan alle eisen voldoen, maar gaat over de vraag hoe een zorgorganisatie de waarden van autonomie, competentie, verbondenheid en welbevinden (aansluitend bij de WMO-doelstellingen) heeft verankerd in alle aspecten van de organisatie, in het handelen van hulpverleners en in de omgang met cliënten.
- Zorgorganisatie en gemeenten gaan dezelfde taal spreken en kunnen vanuit de Menselijke Maat audit afspraken maken (nog meer) gericht op het incorporeren van handelen en gedrag dat aansluit bij de doelstellingen van de WMO en Jeugdwet en aansluit bij het vergroten van het welbevinden en geluk van cliënten.
Meer weten over dit project? Lees het E-Book Rijker Verantwoorden!
Certiked Model ISO 9001:2015
Specifiek voor de kennisintensieve dienstverlening heeft Certiked de NEN-EN-ISO 9001:2008 vertaald naar een model, het Certiked Model. Het model is een richtlijn voor het beoordelen van een kwaliteitssysteem in een kennisintensieve organisatie. Maar meer dan ISO 9001 biedt dit model tevens houvast voor invoering van een kwaliteitsmanagementsysteem en de verbetering van de bedrijfsvoering. Het verschil met sec het ISO 9001 normenschema is dat dit model op pragmatische wijze beschrijft hoe organisaties invulling kunnen geven aan de norm. Het model gebruikt daarbij de structuur van het INK management model en heeft deze ingedeeld in facetten. Daar waar in een ISO-schema thema’s waren onderverdeeld in normen en subnormen, heeft Certiked de rode draden uit de norm vertaald naar ‘doelstellingen’ en zijn de subnormen vertaald naar ‘indicatievragen’ die de organisatie tot nadenken beoogd te zetten over wat zij minimaal geregeld moeten hebben. Het is daarmee meer uitnodigend in de opzet, dan voorschrijvend, zoals bij de ISO-norm het geval is. Voor kennisintensieve organisaties die moeite hebben om de essentie te doorgronden van de ISO norm en het lastig vinden om de norm te vertalen naar ‘wat dit in de praktijk voor bedrijfsvoering betekent’ is het Certiked Model een goed alternatief.
Rijker Verantwoorden en het Certiked Model
- Het onderzoeksverslag (ter toetsing van het kwaliteitsmanagementsysteem) bevat een weergave van de mate waarin aan de normen van ISO 9001 is voldaan. De uitwerking sluit aan bij het Certiked Model en is daarin minder gedetailleerd dan bij sec en alleen het gebruik van het ISO-normenschema. De omschrijving gaat op hoofdlijnen in op ‘sterke punten’, ‘verbeterpunten’, ‘context’ en ‘bevindingen naar aanleiding van voorgaand onderzoek’. Per facet van het Certiked Model wordt in tabelvorm daarnaast beoordeeld of dit facet in orde is, een aanmerking heeft of een tekortkoming bevat.
- Naast de beoordeling of wel of niet wordt voldaan aan de ISO 9001-normen, wordt door auditoren van Certiked ook gekeken naar een verdere optimalisatie van het kwaliteitsmanagementsysteem.
- Aanbevelingen gaan bijvoorbeeld ook over het vergroten van de efficiëntie van het kwaliteitssysteem door het beperken van de productie van plannen, beschrijvingen, instructies en dergelijke.
Meer weten over dit project? Lees het E-Book Rijker Verantworden!
Imagine programma
Het IMAGINE programma is opgezet door het CBO-TNO, IQ Healthcare en IHI (Institute for Healthcare Improvement), in samenwerking met STZ-ziekenhuizen om de kwaliteit en patiëntveiligheid van zorg binnen de Nederlandse ziekenhuizen te verbeteren. Inmiddels hebben dertien ziekenhuizen in Nederland zich bij dit programma aangesloten. Centraal in het programma staat leiderschap, vanwege het gegeven dat leiders in zorgorganisaties een cruciale rol spelen in het bereiken van hoge standaarden van zorg. In dit programma beperkt leiderschap zich echter niet tot het niveau van managers en bestuurders maar betreft het ook het leiderschap van klinisch artsen en specialisten. Leiderschap op alle niveaus, van bestuur tot werkvloer en die in dialoog en in verbinding met elkaar werken aan verbetering. De kerngedachte hierachter is dat het samen werken en samen doen, door een collectieve dialoog in leer- en leiderschapsnetwerken over kwaliteitsverbetering en leiderschap, de succesfactor is voor het realiseren van een cultuur van kwaliteitsverbetering in hun ziekenhuis. In dit kader worden expliciet het commitment van bestuurders aan de transformatie naar kwaliteitsdenken, goede ondersteuning van professionals in het primaire proces en gebruik van data, genoemd als essentiële factoren voor verbetering.
Rijker Verantwoorden en het Imagine Programma:
- Dit programma vervangt niet de verantwoording zoals deze dikwijls binnen en door ziekenhuizen afgelegd moet worden over de geleverde prestaties. Het zet de wijze van verantwoorden mogelijk wel in een ander daglicht. Immers door de kloof te overbruggen tussen werkvloer en topmanagement, zou gesteld kunnen worden dat een zekere verantwoording (bottom-up) niet meer nodig is, omdat medewerkers op alle niveaus met elkaar in gesprek gaan over de zorg die ze leveren en de knelpunten waar ze in de praktijk tegen aan lopen. Informatie over ‘hoe het er werkelijk aan toe gaat op de werkvloer’, als zijnde relevante verantwoordingsinformatie, ligt binnen handbereik.
Het bestuur, eindverantwoordelijk voor de resultaten, is afhankelijk van goede informatie van artsen. Artsen (werkvloer) en bestuur zijn dus op elkaar aangewezen en hebben allebei baat bij een goede professionele relatie. Communicatie is daarin het sleutelwoord in dit programma. Het gaat er vooral om dat je weet wat je van elkaar verwacht en dat de ander achter je staat bij het realiseren van (continue) verbetering(en). Verantwoording vindt langs deze weg meer plaats door middel van open dialoog, dan bijvoorbeeld via cijfers over prestaties (die soms op de werkvloer niet bekend zijn). Daarnaast kan in dialoog met elkaar (tussen medewerkers uit verschillende lagen van de organisatie) mogelijk een andere visie ontstaan op de wijze van verantwoorden en de inhoud van verantwoording die nuttig is cq. relevant lijkt te zijn (gevoed vanuit de praktijk).
Meer weten over dit project? Lees het E-Book Rijker Verantwoorden!
Anders verantwoorden in het primair en voortgezet onderwijs
De laatste jaren is in het onderwijs, mede gevoed door incidenten als de In Holland affaire en Amarantis, een extreme roep ontstaan naar verantwoording en transparantie van resultaten door scholen. Er zijn scholen die moeite hebben met de steeds strakker wordende verantwoordingsplicht omdat zij met andere onderwijsconcepten werken dan bijvoorbeeld het opbrengstgericht werken, waar nu het accent op ligt. De schrijvers Radersma en Van der Weijden van het boek ‘overleef de onderwijsinspectie’ (2013) stellen dat “de overheid de laatste jaren steeds meer met een ‘Angelsaksische’ blik naar het onderwijs kijkt". Hierin staan opbrengstgericht en handelingsgericht werken centraal en ligt de nadruk op efficiency en het behalen van maximale leerresultaten op de basisvakken. Het onderwijs werkt echter veelal vanuit het ‘Rijnlandse model’, waarin vertrouwen wordt gegeven aan de mensen die het werk moeten doen.
Scholen geven aan dat de kaders van de verantwoording van nu niet goed passen bij hun pedagogische idealen. Deze scholen willen naast de traditionele doelen, ook andere doelen bereiken. De druk op verantwoorden wordt daardoor groter; tegelijkertijd groeit de wens om je te verantwoorden over die andere doelen (de meerwaarde van je onderwijs!). De inspectie vraagt om verantwoording van leerresultaten, die vergelijking tussen scholen en met externe standaarden mogelijk maakt. De scholen met een ander onderwijsconcept willen zichtbaar maken wat leeropbrengsten zijn op het gebied van de kerndoelen, schooldoelen én leeropbrengsten op het gebied van persoonlijke ontwikkeling van kinderen.
In het R&D-project Onderwijs Anders Verantwoorden zijn scholen in primair onderwijs en voortgezet onderwijs op zoek gegaan naar methodieken en werkwijzen voor verantwoording die recht doen aan het onderwijsconcept waar de school voor kiest en daarmee toch (gedeeltelijk) inspelen op de vereisten van onderwijsinspectie, ouders en leerlingen. Tegelijkertijd zien we ook dat wijze van toezicht houden door de Inspectie van het Onderwijs ook aan verandering onderhevig is. In het jaarwerkplan 2015 geeft de Inspectie van het Onderwijs aan dat het toezicht sterk in ontwikkeling is en dat zij, sinds augustus 2014, bijvoorbeeld experimenteren met gedifferentieerd toezicht. De cijfermatige verantwoording over prestaties van de school komt daarmee niet te vervallen, sterker nog de verantwoordingsdruk vanuit de onderwijsinspectie wordt nog gehekeld, maar er is een begin gemaakt met het doorbreken van de traditionele vormen van toezicht. Wellicht biedt het (op termijn) kansen voor ‘Anders verantwoorden’ door scholen, doordat er meer oog is / lijkt te ontstaan voor andere onderwijsconcepten.
Rijker Verantwoorden en verantwoording in het onderwijs
- Het verschil tussen ‘wat de onderwijsinspectie aan verantwoordingsresultaten vraagt’ en ‘de resultaten die scholen vanuit hun opdracht daadwerkelijk willen bereiken’ wordt inzichtelijk gemaakt middels de verantwoordingstabel. Hierdoor wordt duidelijk waar een school zich, aanvullend op de getoonde resultaten van het onderwijsconcept, nog nader over dient te verantwoorden.
- Het ‘project anders verantwoorden’ houdt in haar verantwoording rekening met de verschillende wensen van verschillende belanghebbenden. Daarnaast is er naast aandacht voor ‘harde resultaten’ (kwalificatie) ook aandacht voor meer ‘zachte’ ontwikkelingsgerichte persoonskenmerken zoals ‘socialisatie’ en ‘persoonsvorming’, en sluit dit naar verluid goed aan bij de ‘opdracht waar scholen (ook) voor staan’.
- De onderwijsinspectie is erop gericht om de kwaliteit van scholen te verbeteren. De discussie die landelijk ontstaat gaat echter over de vraag ‘waar meet je kwaliteit van scholen aan af’. Kwaliteit door de ogen van de onderwijsinspectie komt niet altijd overeen met ‘kwaliteit’ zoals dit door scholen zelf, of mogelijk ook andere belanghebbenden wordt beschouwd. Wil de Inspectie op deze ontwikkelingen aansluiten, dan zal zij kritisch moeten kijken naar hun visie op kwaliteit van scholen en daarmee het beoordelen van de kwaliteit van de scholen, alvorens over te gaan op een nieuwe wijze van toezicht houden.
Meer weten over dit project? Lees het E-Book Rijker Verantwoorden!
Van wat we zien naar wat we doen
Neem contact met ons op
Maak kennis met onze adviseurs en ontdek hoe je vorm geeft aan Rijker Verantwoorden. Hoe vertaal je de ambitie en prioriteiten naar een compleet en overzichtelijk plan? Zodat je je aanpak legitimeert en dat mensen worden gemobiliseerd om mee te doen.